Chuyện thú vị về bản dịch Pháp- Việt bài thơ "Đêm sao sáng" của Nguyễn Bính- ST

     Trước năm 1975, đất nước còn chia đôi, hoạt động văn học nghệ thuật giữa hai miền Nam- Bắc nói chung hầu như không có thông tin trao đổi gì với nhau. Bấy giờ một số nhà thơ ở Sài Gòn nghe đồn thi sĩ Nguyễn Bính có nhiều bài thơ hay, trong đó bài “Đêm sao sáng” khá nổi tiếng nhưng không tìm được nên rất háo hức muốn biết.


      Có nhà thơ quen thân bác sĩ Nguyễn Trần Huân, một nhà nghiên cứu khoa học đang sống tại Pháp, nhờ ông mua hộ một số sách viết về văn học Việt Nam. Một lần nhận được cuốn Anthologie de la Poésie Vietnamienne (*) do nhà xuất bản W.E.F.R tại Paris ấn hành năm 1969, mở ra thấy bản dịch bài thơ “Đêm sao sáng” như sau:

NUIT ÉTOILÉE

Les étoiles, dans leur progressive montée,
Donnent plus de profondeur au firmament.
Le Fleuve d’Argent dévoile ses rives froides,
Où se trouve le Pont bâti par les corbeaux?

Cherchant en vain le chapeau du Génie des Moissons,
Je vois un canard nageant dans l’espace,
L’Étoile du Soir me rappelle tes doux yeux
Au moment de départ, tout humectés de larmes.

La Constellation Polaire, de son plus vif éclat,
Brille magnifiquement dans un coin du ciel.
Toi, au Sud du dix-septième parallèle,
Combien d’années tu passais à la contempler!

Les étoiles innombrables et scintillantes
Éclairent notre patrie sans la diviser.
Le ciel oublie parfois de se parer d’étoiles,
Il n’y a pas de nuit où je ne pense à toi.
                Traduit par P.V.

     Có được bài thơ rồi, họ nhờ nhà thơ Lê Vĩnh Thọ dịch lại sang tiếng Việt . Bản dịch tuy rất sát với bản tiếng Pháp nhưng không thể nào tránh được sự sai biệt về ý, về lời- cũng đành tạm hài lòng vậy chứ biết sao hơn. Mãi đến sau năm 1975, đất nước thống nhất, sách báo từ miền Bắc tràn vào Sài Gòn, việc tìm bản gốc bài thơ “Đêm sao sáng” của Nguyễn Bính trở nên dễ dàng. Cuối cùng thì người yêu thơ cũng được thưởng thức nguyên bản “Đêm sao sáng” trong cuốn “Tuyển tập Nguyễn Bính” (NXB Văn Học Hà Nội 1986)- xin đăng chung với bản dịch của Lê Vĩnh Thọ để tiện so sánh và cảm nhận những chỗ khác biệt:

ĐÊM SAO SÁNG                (Nguyễn Bính) Đêm hiện dần lên những chấm sao, Lòng trời đương thấp bỗng nhiên cao. Sông Ngân đã tỏ đôi bờ lạnh, Ai biết cầu Ô ở chỗ nào? Tìm mũ Thần Nông chẳng thấy đâu, Thấy con vịt lội giữa dòng sâu. Sao Hôm như mắt em ngày ấy Rớm lệ nhìn tôi bước xuống tàu (**). Chòm sao Bắc Đẩu sáng tinh khôi Lộng lẫy uy nghi một góc trời. Em ở bên kia bờ vĩ tuyến Nhìn sao thao thức mấy năm rồi… Sao đặc trời cao sáng suốt đêm, Sao đêm chung sáng chẳng chia miền. Trời còn có bữa sao quên mọc, Tôi chẳng đêm nào chẳng nhớ em.                      2-1957

ĐÊM SAO SÁNG                        (Bản dịch) Những vì sao càng tiến lên cao Bầu trời càng rõ vẻ thâm sâu. Ngân Hà để lộ đôi bờ lạnh, Ô Thước còn kia một nhịp cầu. Mũ Thần Nông tìm hoài không thấy, Anh nhìn con vịt lội sông Ngân. Sao Hôm như mắt em hiền dịu Đẫm lệ hôm nao lúc biệt hành. Long lanh rực rỡ một phương trời, Bắc Đẩu, chòm sao sáng tuyệt vời Bao năm em ngắm. Em bên đó, Phương Nam, bờ vĩ tuyến ngăn đôi. Vô số vì sao đang lấp lánh Soi chung quê mẹ cả hai miền. Trời còn có đêm không sao sáng, Anh chẳng đêm nào không nhớ em.

                      (ST: trích nguồn tư liệu của Phan Thứ Lang & Huyền Viêm)

(*) Anthologie de la Poésie Vietnamienne: hợp tuyển thơ Việt Nam.
(**) Bước xuống tàu để tập kết ra Bắc.