Một góc nhìn về nhạc phẩm “Đóa hoa vô thường” (P2)- BVHH
Phố núi và bạn bè... Chút gì để nhớ!
MỘT GÓC NHÌN VỀ NHẠC PHẨM "ĐÓA HOA VÔ THƯỜNG" (P2)
3. Tình yêu say đắm và hạnh phúc lứa đôi
Chúng
ta cùng ông TCS đi vào khổ thơ số 6, xin góp tên cho khổ thơ là ‘Trăng
mật”. Vì ở khổ thơ này, cho chúng ta biết hạnh phúc của họ có những gì. “từ nay tôi đã có người – có em đi đứng bên đời líu lo” hai câu lục bát này đối chỉnh và cân phương. Đối với tác giả thì “đã có người”,
có nghĩa là ông đã thỏa mãn... Còn đối với “người” của ông thì sao?
Chúng ta thấy ngay trạng huống tinh thần rất phấn khởi, rất yêu đời, rất
hạnh phúc của nàng, qua hai động từ “đi và đứng” trong niềm
vui từ nội tâm dâng trào sóng nhạc. Ngài Trịnh quả là bậc thầy trong tu
từ, khi diễn tả tâm trạng hạnh phúc của người yêu bằng lối hành văn kỳ
cục mà cực kỳ biểu ý. Xin cùng nghiền ngẫm câu thơ “có em đi đứng bên đời líu lo”. Em đi hay em đứng thường hàm nghĩa hoạt động đi tới hoặc đứng lại, nghĩa cơ bản nó là thế. “Líu lo”
là từ láy thường được dùng để nói về tiếng chim hót líu lo (chim có
khỏe mạnh, có no lòng, có sạch sẽ, có hứng khởi ... thì mới hót và hót
líu lo với nhiều giọng hót và nhiều cung bậc, đặc biệt là những bài hót
có âm vực cao). Hoặc một đứa trẻ nếu có được sự thương yêu chăm sóc chu
đáo của cha mẹ, giúp cho bé có được tâm lý tự nhiên, cởi mở dẫn đến hành
vi nói líu lo, nói liên tu, nói về bất cứ mọi chuyện cho cha mẹ nghe. Ở
câu thơ này, ngài Trịnh lại ghép những hoạt động đời thường với biểu
hiện líu lo bên đời của nàng. Líu lo trong câu làm trạng ngữ bổ ngữ cho
động từ “đi – đứng”. Dùng từ và đặt câu như thế, buộc chúng ta phải hiểu
rằng: “cô ấy đi đứng mà vui hát líu lo” như chim hót líu lo, hoặc như
em bé nói líu lo vì cảm giác an toàn từ cha mẹ đem lại. Cái hay của câu ở
chỗ: cô ấy vui sống bên đời không phải chỉ vì tự thân cô ta vui thỏa
mãn mà còn là nhờ bạn tình của cô đã làm “chỗ dựa an toàn tuyệt hảo cho
cô. Khéo quá ngài Trịnh ơi !
Từ nhận định trên, chúng ta nhìn vào bốn câu cuối để đồng thuận cùng tác giả là: “từ nay tôi đã có tình – có em yêu dấu lẫy lừng nói thưa – từ em tôi đã đắp bồi – có tôi trong dáng em ngồi trước sân”. Họ trao tình yêu của bản thân cho bạn tình và được nhận lại trọn vẹn từ bạn tình. Họ luôn “tương kính như tân”, luôn chăm lo vun đắp cho cuộc sống lứa đôi. Ý của tác giả hẳn nhiên là thế, nếu ai còn nghi ngờ thì xin mời tìm nghe nhạc phẩm này và để ý đến đoạn tiết tấu trình bày vui vẻ, rộn ràng nhất của nhạc phẩm với loại nhịp 2/4.
Tìm hiểu đến đây, có lẽ có độc giả nghĩ, tình yêu đôi lứa mà chỉ có “trăng mật” thì hơi hiếm trên đời. Nếu có ai nghĩ thế thì xin cho người viết được bắt tay đồng thuận. Đúng vậy, vì cuộc sống “chung” của hai con người trước đây hoàn toàn lạ nhau, chắc chắn sẽ có “đụng”. Xin thưa, tác giả TCS cũng rất thành thực khi nói về kinh nghiệm “sống chung và đụng”. Vấn đề là, khi tìm hiểu khổ thơ thứ bảy và thứ tám – chúng ta sẽ tìm hiểu luôn cách thức giải quyết của họ khi có “đụng”.
“Mùa đông cho em nỗi buồn
Chiều em ra đứng hát kinh đầu sông
Tàn đông con nước kéo lên
Chút tình mới chớm đã viên thành”
(khổ thơ 7)
Chúng ta thấy từ “buồn” xuất hiện, buồn vì mùa đông u ám và lạnh giá, đó là nói theo khách quan của thời tiết. Nhưng câu “chiều em ra đứng hát kinh đầu sông” lại cho chúng ta thấy một lý do “buồn” chủ quan từ trong lòng cô gái. Buổi chiều cô ra đứng hát kinh đầu sông. Câu này mở ra cho người đọc những thắc mắc:
1/ Em ra đứng hát kinh là chỉ mình em ra đứng chứ không phải cả hai người ra đứng hát kinh, mà đã nói hát kinh thì có nghĩa đó là một hoạt động của niềm tin tôn giáo. Từ đó ta suy ra cô nàng có niềm tin tôn giáo, còn anh chàng là người không tín ngưỡng hoặc không cùng tín ngưỡng với cô nàng! Và nói theo ngôn ngữ hiện đại thì hai anh chị này có một cuộc hôn nhân liên tôn.
2/ Cô nàng ra hát kinh ở “đầu sông”. Sao lại chọn đầu sông? Xin thưa, đầu sông hay cuối sông để sau này xét. Giờ chúng ta xét đến việc cô đứng đầu sông hát kinh vào mùa đông, xin nhìn vào hai câu tiếp “tàn đông con nước kéo lên – chút tình mới chớm đã viên thành”. Mùa đông đến em buồn, tàn đông sang xuân em vui. Huề.
Mùa đông ra hát kinh đầu sông gởi nước đem đi một thông điệp nào đó đến phía cuối sông, tàn đông con nước kéo lên, có nghĩa là có “hồi âm” hoặc sinh khí mùa xuân. Vậy là vui. Đã vui thì còn đâu buồn! thế nên “chút tình mới chớm đã viên thành”. Theo người viết hiểu từ “viên thành” là thành công viên mãn. Nói cách khác là họ bắt đầu hòa hợp nên một. Chúng ta cùng mừng cho tình yêu của hai người đã viên thành.
“Từ nay anh đã có nàng
Biết ơn sông núi đáp đền tiếng ca
Mùa xuân trên những mái nhà
Có con chim hót tên là ái ân”
(khổ thơ 8)
Toàn bộ khổ thơ số tám, cho chúng ta thấy hạnh phúc của họ. Nào là: có nàng, biết ơn sông núi, tiếng ca, mùa xuân, mái nhà, chim hót, ái ân. Ở đoạn này người viết xin dừng lại một chút ở câu “biết ơn sông núi đáp đền tiếng ca”. Vấn đề gây suy nghĩ là: sao chàng đang yêu và được nàng yêu say đắm, lại không nói “biết ơn em” mà lại nói biết ơn sông núi ? Xin thưa, chàng là người có lòng biết ơn - đây là một đức tính tốt. Chàng biết ơn nàng là tất nhiên, nhưng nàng từ đâu mà có? Chàng nghĩ nàng từ đất nước - sông núi mà có. Có quê hương thì mới có nàng. Vậy chàng biết ơn sông núi và sáng tác nhạc ca ngợi sông núi gọi là đáp đền ơn sâu. Qua câu này cũng cho người nghe hiểu rằng “Chàng theo truyền thống Nho Gia”.
4. Tình yêu ngọt ngào - hạnh phúc dâng cao - điềm báo
Chúng ta cùng lắc lư thật chậm theo nhịp 6/8 và âm giai Trưởng, ca từ của khổ thơ thứ 9 được vang lên, du dương, bay bổng.
“Sen hồng một nụ - Em ngồi một thưở - Một thuở yêu nhau - có vui cùng sầu - từ rạng đông cao - đến đêm ngọt ngào - Sen hồng một độ - Em hồng một thuở xuân xanh - Sen buồn một mình - Em buồn đền trọn mối tình”.
Người viết nhận ra, với tiết tấu đặc biệt khác so với các đoạn tiết tấu khác trong bài, với âm giai Trưởng, với nhịp điệu 6/8 hiếm gặp trong âm nhạc, tiết tấu đong đưa đu võng, du dương lãng mạn… Có vẻ đây là đoạn nhạc tác giả viết để dành tặng riêng cho Vợ Yêu Dấu. Xét về ca từ, xin có những ghi nhận sau: Cô gái ấy tên là Sen Hồng, hay Chàng gọi nàng là Sen Hồng qua hai câu cuối “Sen buồn một mình – Em buồn …” .
Ý thứ hai: Chàng biết nàng rất yêu chàng, nhưng chàng cũng biết nàng vẫn luôn mang một nỗi buồn một mình mà chàng không thể sẻ chia!! Sao tôi biết ? Nhạc sỹ nói “em buồn một mình” đấy.
Ý thứ ba, đã thấy dấu hiệu của vô thường ngay trong lúc hạnh phúc nhất! “Em hồng một thuở xuân xanh”. Vâng, chỉ một thuở… mà thôi!
"Đóa hoa vô thường" hòa tấu Nguyễn Ngọc Châu
3. Tình yêu say đắm và hạnh phúc lứa đôi
 |
| NS Trịnh Công Sơn |
Từ nhận định trên, chúng ta nhìn vào bốn câu cuối để đồng thuận cùng tác giả là: “từ nay tôi đã có tình – có em yêu dấu lẫy lừng nói thưa – từ em tôi đã đắp bồi – có tôi trong dáng em ngồi trước sân”. Họ trao tình yêu của bản thân cho bạn tình và được nhận lại trọn vẹn từ bạn tình. Họ luôn “tương kính như tân”, luôn chăm lo vun đắp cho cuộc sống lứa đôi. Ý của tác giả hẳn nhiên là thế, nếu ai còn nghi ngờ thì xin mời tìm nghe nhạc phẩm này và để ý đến đoạn tiết tấu trình bày vui vẻ, rộn ràng nhất của nhạc phẩm với loại nhịp 2/4.
Tìm hiểu đến đây, có lẽ có độc giả nghĩ, tình yêu đôi lứa mà chỉ có “trăng mật” thì hơi hiếm trên đời. Nếu có ai nghĩ thế thì xin cho người viết được bắt tay đồng thuận. Đúng vậy, vì cuộc sống “chung” của hai con người trước đây hoàn toàn lạ nhau, chắc chắn sẽ có “đụng”. Xin thưa, tác giả TCS cũng rất thành thực khi nói về kinh nghiệm “sống chung và đụng”. Vấn đề là, khi tìm hiểu khổ thơ thứ bảy và thứ tám – chúng ta sẽ tìm hiểu luôn cách thức giải quyết của họ khi có “đụng”.
“Mùa đông cho em nỗi buồn
Chiều em ra đứng hát kinh đầu sông
Tàn đông con nước kéo lên
Chút tình mới chớm đã viên thành”
(khổ thơ 7)
Chúng ta thấy từ “buồn” xuất hiện, buồn vì mùa đông u ám và lạnh giá, đó là nói theo khách quan của thời tiết. Nhưng câu “chiều em ra đứng hát kinh đầu sông” lại cho chúng ta thấy một lý do “buồn” chủ quan từ trong lòng cô gái. Buổi chiều cô ra đứng hát kinh đầu sông. Câu này mở ra cho người đọc những thắc mắc:
1/ Em ra đứng hát kinh là chỉ mình em ra đứng chứ không phải cả hai người ra đứng hát kinh, mà đã nói hát kinh thì có nghĩa đó là một hoạt động của niềm tin tôn giáo. Từ đó ta suy ra cô nàng có niềm tin tôn giáo, còn anh chàng là người không tín ngưỡng hoặc không cùng tín ngưỡng với cô nàng! Và nói theo ngôn ngữ hiện đại thì hai anh chị này có một cuộc hôn nhân liên tôn.
2/ Cô nàng ra hát kinh ở “đầu sông”. Sao lại chọn đầu sông? Xin thưa, đầu sông hay cuối sông để sau này xét. Giờ chúng ta xét đến việc cô đứng đầu sông hát kinh vào mùa đông, xin nhìn vào hai câu tiếp “tàn đông con nước kéo lên – chút tình mới chớm đã viên thành”. Mùa đông đến em buồn, tàn đông sang xuân em vui. Huề.
Mùa đông ra hát kinh đầu sông gởi nước đem đi một thông điệp nào đó đến phía cuối sông, tàn đông con nước kéo lên, có nghĩa là có “hồi âm” hoặc sinh khí mùa xuân. Vậy là vui. Đã vui thì còn đâu buồn! thế nên “chút tình mới chớm đã viên thành”. Theo người viết hiểu từ “viên thành” là thành công viên mãn. Nói cách khác là họ bắt đầu hòa hợp nên một. Chúng ta cùng mừng cho tình yêu của hai người đã viên thành.
“Từ nay anh đã có nàng
Biết ơn sông núi đáp đền tiếng ca
Mùa xuân trên những mái nhà
Có con chim hót tên là ái ân”
(khổ thơ 8)
Toàn bộ khổ thơ số tám, cho chúng ta thấy hạnh phúc của họ. Nào là: có nàng, biết ơn sông núi, tiếng ca, mùa xuân, mái nhà, chim hót, ái ân. Ở đoạn này người viết xin dừng lại một chút ở câu “biết ơn sông núi đáp đền tiếng ca”. Vấn đề gây suy nghĩ là: sao chàng đang yêu và được nàng yêu say đắm, lại không nói “biết ơn em” mà lại nói biết ơn sông núi ? Xin thưa, chàng là người có lòng biết ơn - đây là một đức tính tốt. Chàng biết ơn nàng là tất nhiên, nhưng nàng từ đâu mà có? Chàng nghĩ nàng từ đất nước - sông núi mà có. Có quê hương thì mới có nàng. Vậy chàng biết ơn sông núi và sáng tác nhạc ca ngợi sông núi gọi là đáp đền ơn sâu. Qua câu này cũng cho người nghe hiểu rằng “Chàng theo truyền thống Nho Gia”.
4. Tình yêu ngọt ngào - hạnh phúc dâng cao - điềm báo
Chúng ta cùng lắc lư thật chậm theo nhịp 6/8 và âm giai Trưởng, ca từ của khổ thơ thứ 9 được vang lên, du dương, bay bổng.
“Sen hồng một nụ - Em ngồi một thưở - Một thuở yêu nhau - có vui cùng sầu - từ rạng đông cao - đến đêm ngọt ngào - Sen hồng một độ - Em hồng một thuở xuân xanh - Sen buồn một mình - Em buồn đền trọn mối tình”.
Người viết nhận ra, với tiết tấu đặc biệt khác so với các đoạn tiết tấu khác trong bài, với âm giai Trưởng, với nhịp điệu 6/8 hiếm gặp trong âm nhạc, tiết tấu đong đưa đu võng, du dương lãng mạn… Có vẻ đây là đoạn nhạc tác giả viết để dành tặng riêng cho Vợ Yêu Dấu. Xét về ca từ, xin có những ghi nhận sau: Cô gái ấy tên là Sen Hồng, hay Chàng gọi nàng là Sen Hồng qua hai câu cuối “Sen buồn một mình – Em buồn …” .
Ý thứ hai: Chàng biết nàng rất yêu chàng, nhưng chàng cũng biết nàng vẫn luôn mang một nỗi buồn một mình mà chàng không thể sẻ chia!! Sao tôi biết ? Nhạc sỹ nói “em buồn một mình” đấy.
Ý thứ ba, đã thấy dấu hiệu của vô thường ngay trong lúc hạnh phúc nhất! “Em hồng một thuở xuân xanh”. Vâng, chỉ một thuở… mà thôi!
"Đóa hoa vô thường" hòa tấu Nguyễn Ngọc Châu
nhạc phẩm này rất hay
ReplyDelete